Đồng chí Nguyễn Thị Thập: Người cộng sản kiên trung, bất khuất trong Khởi nghĩa Nam Kỳ

(ĐTO) Đồng chí Nguyễn Thị Thập là người cộng sản kiên trung, bất khuất, là người con của quê hương Long Hưng anh hùng có vai trò quan trọng và có những đóng góp to lớn trong cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ.

THAM GIA CHUẨN BỊ KHỞI NGHĨA

Đồng chí Nguyễn Thị Thập tên thật là Nguyễn Thị Ngọc Tốt, nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nguyên Phó Chủ tịch Ban Thường vụ Quốc hội, nguyên Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, sinh ngày 10-10-1908 tại xã Long Hưng, tỉnh Đồng Tháp (trước là huyện Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho, sau này là tỉnh Tiền Giang (cũ)) trong một gia đình nông dân nghèo. Sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng, tích cực tham gia hoạt động phong trào tại địa phương, tham gia xây dựng cơ sở cách mạng ở thành phố Sài Gòn và các tỉnh: Mỹ Tho, Tân An, Bến Tre,  đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam), lấy bí danh là Mười Thập hay Nguyễn Thị Thập (1931).

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, thời kỳ này phong trào đấu tranh cách mạng nổ ra mạnh mẽ với nhiều cuộc biểu tình, bãi công của nhân dân lao động. Tham gia xây dựng phong trào và hoạt động cách mạng sôi nổi, đồng chí được bầu vào Xứ ủy Nam kỳ (1935); cùng năm đó, đồng chí bị Pháp bắt, bị kết án tù. Sự tra tấn dã man và những âm mưu thâm độc của kẻ thù càng tôi rèn thêm ý chí sắt đá của người nữ chiến sĩ cộng sản kiên trung. Ra khỏi nhà tù thực dân, đồng chí tiếp tục hoạt động cách mạng, tham gia Ban lãnh đạo cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ năm 1940.

Đồng chí Nguyễn Thị Thập (đứng) về quê hương kể chuyện Khởi nghĩa Nam Kỳ. Ảnh: Tư liệu

Theo tham luận của Tiến sĩ Lê Văn Tý, nguyên Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, nguyên Hiệu trưởng Trường Chính trị tỉnh Tiền Giang (cũ) tại Hội thảo Khoa học cuộc đời và sự nghiệp đồng chí Nguyễn Thị Thập, sau các cuộc họp của Xứ ủy Nam kỳ ( tháng 7, 9 và tháng 10-1940), Tỉnh ủy Mỹ Tho cũng tổ chức 3 cuộc họp ngay vào cuối tháng đó đều ở Xoài Hột (xã Thạnh Phú, quận Châu Thành) để bàn kế hoạch triển khai thực hiện chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân.

Để hoàn thành nhiệm vụ trong cuộc khởi nghĩa, Tỉnh ủy Mỹ Tho chủ trương thành lập Ủy ban khởi nghĩa ở các cấp và khi giành được chính quyền chuyển các Ủy ban khởi nghĩa sang làm nhiệm vụ của chính quyền cách mạng. Tỉnh ủy phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cán bộ chủ chốt của tỉnh và của quận. Trong đó, đồng chí Nguyễn Thị Thập - phụ trách Lực lượng vũ trang tập trung của tỉnh (ở khu căn cứ Ba U) phối hợp lực lượng khởi nghĩa tại chỗ giành chính quyền các xã Tam Hiệp, Long Định, Long An… và uy hiếp Lộ số 4 (nay là Quốc lộ 1).

ANH DŨNG TRONG KHỞI NGHĨA

Trong đêm 22, rạng ngày 23-11-1940, các xã trong tỉnh Mỹ Tho đồng loạt nổi dậy. Du kích, thanh niên, thậm chí người già và phụ nữ tham gia vào đội quân khởi nghĩa làm cuộc “tiến công lên trời”, cờ đỏ sao vàng lần đầu tiên được xuất hiện ở Đình Long Hưng - nơi được chọn làm tổng hành dinh cách mạng của cuộc khởi nghĩa ở Mỹ Tho.

Khi khởi nghĩa nổ ra, với nhiệm vụ được phân công, đồng chí Nguyễn Thị Thập cho liên lạc đến các xã xung quanh truyền lệnh khởi nghĩa và huy động Nhân dân đồng loạt nổi dậy.

Khu vực Tam Hiệp do đồng chí Nguyễn Thị Thập chỉ huy có lực lượng tự vệ khá mạnh. Sau khi tổ chức khởi nghĩa tại làng Thân Cửu Nghĩa, Long An, Ủy ban khởi nghĩa đưa lực lượng tại chỗ đánh trống mõ, đốt khí đá, trương khẩu hiệu, giương cao cờ đỏ sao vàng, cờ đỏ búa liềm kéo đến bao vây đồn chợ Bưng. Lúc đầu, lính trốn trong đồn kháng cự nhưng đến 8 giờ sáng, bọn chúng hoảng hốt bỏ chạy. Quân khởi nghĩa nhanh chống chiếm đồn, bắt 5 tên, thu 6 khẩu súng.

Đánh xong đồn chợ Bưng, lực lượng tự vệ do đồng chí Nguyễn Thị Thập chỉ huy tiến ra Long Định để tiếp ứng lực lượng của đồng chí Nguyễn Văn Tân; nhưng khi đến nơi, trận chiến ở đây đã giải quyết xong, bọn địch rút chạy về Cai Lậy.

Theo Tiến sĩ Lê Văn Tý, hình ảnh đồng chí Nguyễn Thị Thập - người phụ nữ bụng mang dạ chửa gần ngày sinh nở, lấy khăn rằn nịt bụng, chỉ huy Nhân dân và lực lượng tự vệ xông vào chiếm đồn, đánh bót anh dũng, hiên ngang và oanh liệt vô cùng. Đồng chí từng bị kẻ thù truy nã gắt gao nhưng không hề run sợ, trái lại đồng chí xuất hiện như một dũng tướng xông pha trận mạc, tạo sự nể phục, yêu mến của cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân tỉnh Mỹ Tho và Nam kỳ.

Ngày 23-11-1940, chính quyền cách mạng tỉnh Mỹ Tho ra mắt trước hơn 3.000 đồng bào, đồng chí Phan Văn Khỏe, Bí thư Tỉnh ủy Mỹ Tho, Trưởng Ban Khởi nghĩa được cử làm Chủ tịch, phụ trách chung; đồng chí Nguyễn Thị Thập phụ trách Thường trực Ủy ban cách mạng.

Việc làm đầu tiên của Ủy ban cách mạng tỉnh Mỹ Tho là thành lập Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho tại Đình Long Hưng để xét xử bọn tay sai ác ôn, đây là lần đầu tiên ở Nam kỳ và cũng là lần đầu tiên của cả nước Tòa án nhân dân cấp tỉnh được thành lập. Đồng chí Nguyễn Thị Thập là phái viên của Tỉnh ủy Mỹ Tho làm nhiệm vụ biện hộ.

Các đại biểu viếng và chụp ảnh lưu niệm tại Nhà thờ đồng chí Nguyễn Thị Thập nhân Kỷ niệm 115 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Thị Thập vào năm 2023. Ảnh: Văn Thảo

Trong các phiên xử, bằng lời lẽ đanh thép, đồng chí Nguyễn Thị Thập khẳng định những tội ác của các bị cáo gây ra cho Nhân dân là không thể chấp nhận và tha thứ, nhưng sau đó bằng những lời nói ấm áp, chân tình, đồng chí đã phân tích cho các bị cáo thấy tội ác của mình do âm mưu thâm độc của thực dân, đế quốc gây ra. Sau cùng, đồng chí thiết tha đề nghị Hội đồng xét xử án tha chết cho các bị cáo.

Trong 3 đêm làm việc, Tòa án nhân dân cách mạng tỉnh Mỹ Tho đã xét xử 10 phiên và đồng chí “Bào chữa viên” đều thống nhất xin Hội đồng tha chết cho các bị cáo và được Hội đồng đồng ý.

Theo Tiến sĩ Dương Tô Quốc Thái, Khoa Sư phạm Khoa học xã hội, Trường Đại học Đồng Tháp, sau cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ, địch ra tay đàn áp Nhân dân, khủng bố, bắt giam hàng ngàn người yêu nước. Chồng đồng chí Nguyễn Thị Thập là đồng chí Lê Văn Giác một lần nữa bị địch bắt và xử tử hình. Nén đau thương, đồng chí trở lại quê nhà Long Hưng - cái nôi của cuộc khởi nghĩa để gây dựng lại cơ sở cách mạng và tiếp tục xây dựng cơ sở quần chúng ở các tỉnh miền Tây Nam bộ.

Có thể khẳng định rằng, cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ diễn ra tại tỉnh Mỹ Tho, đồng chí Nguyễn Thị Thập có vai trò quan trọng và có những đóng góp to lớn, từ việc tham gia đề ra chủ trương khởi nghĩa, xây dựng Lực lượng vũ trang, trực tiếp chỉ huy, tham gia chiến đấu cùng với Lực lượng vũ trang, Nhân dân và đi đến thắng lợi.

GIAI NGHI

(lược ghi)