Đồng Tháp: Khoa học, công nghệ giúp ngành hàng xoài phát triển theo chiều sâu

Với tổng diện tích lên đến 15.345 ha, Đồng Tháp tự hào là “thủ phủ” xoài lớn nhất khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường trong nước và quốc tế ngày càng đặt ra những tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, an toàn thực phẩm và khả năng truy xuất nguồn gốc, việc phát triển ngành hàng xoài theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại và bền vững đã trở thành mục tiêu chiến lược của tỉnh.

Để hiện thực hóa khát vọng đó, khoa học và công nghệ (KH&CN) là động lực then chốt, mở đường cho những bước chuyển mình mạnh mẽ, từ khâu sản xuất, chế biến đến tiêu thụ, xuất khẩu, kiến tạo chuỗi giá trị xoài hoàn toàn mới.

CHUẨN HÓA CHUỖI GIÁ TRỊ NGÀNH HÀNG XOÀI

Những năm qua, với sự vào cuộc mạnh mẽ của ngành KH&CN đã tạo ra một nền tảng vững chắc để chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất xoài, góp phần đưa ngành hàng xoài của Đồng Tháp phát triển theo chiều sâu. Ông Lê Quang Khôi, Giám đốc Sở KH&CN Đồng Tháp cho biết, trong những năm qua, Sở đã tập trung triển khai 3 nhóm chính sách lớn, nhằm tạo ra “cú hích” đột phá cho ngành hàng chủ lực này.

Khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng công nghệ đẩy mạnh chế biến và chế biến sâu là “chìa khóa” để Đồng Tháp khai thác tốt chuỗi giá trị ngành hàng xoài.

Thứ nhất, nâng cấp kỹ thuật canh tác bằng KH&CN. Các nhiệm vụ KH&CN được ưu tiên triển khai trong lĩnh vực giống, quy trình xử lý ra hoa, quản lý sâu bệnh, bảo quản và chế biến. Nhờ ứng dụng các quy trình kỹ thuật chuẩn hóa, nông dân có thể điều chỉnh xoài ra hoa đồng loạt, chủ động được thời gian thu hoạch, đồng thời nâng cao đáng kể chất lượng và mẫu mã quả, giảm thiểu chi phí sản xuất và đáp ứng tốt các yêu cầu nghiêm ngặt của thị trường xuất khẩu. Song song đó, việc xây dựng các vườn cây đầu dòng đạt chuẩn đã đảm bảo cung cấp nguồn giống chất lượng cao và sạch bệnh.

Thứ hai, bảo vệ và nâng tầm thương hiệu xoài. Tỉnh tiếp tục thực hiện hiệu quả các chính sách về xây dựng, bảo hộ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý. Hai thương hiệu nổi tiếng là “Xoài Cát Hòa Lộc” và “Xoài Cát Chu Đồng Tháp” đã được bảo hộ, trở thành công cụ pháp lý quan trọng giúp các doanh nghiệp và hợp tác xã tự tin mở rộng thị trường, nâng cao giá trị và vị thế của trái xoài trên bản đồ nông sản.

Thứ ba, số hóa và minh bạch hóa chuỗi giá trị xoài. Đồng Tháp không ngừng đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp. Toàn bộ thông tin về mã số vùng trồng, quy trình canh tác và khả năng truy xuất nguồn gốc đã được tích hợp vào một hệ thống điện tử chung.

Điều này không chỉ giúp cơ quan quản lý kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm từ gốc, mà còn tăng tính minh bạch, xây dựng niềm tin đối với người tiêu dùng và đối tác quốc tế. Những mô hình đột phá như “Cây xoài nhà tôi” đã hỗ trợ nông dân tiếp cận trực tiếp với thương mại điện tử, tạo ra kênh bán hàng bền vững và hiệu quả.

CHỦ ĐỘNG ỨNG DỤNG KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ

Trong bức tranh chung của ngành xoài, doanh nghiệp giữ vai trò quyết định, đặc biệt là đầu tư và đổi mới công nghệ bảo quản sau thu hoạch, khâu được xem là “nút thắt” lớn nhất làm giảm giá trị và khả năng cạnh tranh của trái xoài tươi trong nhiều năm qua.

Các doanh nghiệp đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ giúp tăng thời gian bảo quản, tạo thuận lợi cho việc mở rộng thị trường nội địa và xuất khẩu.

Tiêu biểu cho tinh thần dám nghĩ, dám làm là Công ty TNHH Nông sản sạch T&H, xã Mỹ Thọ, tỉnh Đồng Tháp do Giám đốc Lê Quốc Trung điều hành. Trăn trở trước tình trạng trái xoài quê hương dễ hư hỏng khi vận chuyển và xuất khẩu, anh Trung đã quyết tâm đầu tư mạnh vào công nghệ bảo quản để nâng cao giá trị trái xoài Cao Lãnh.

Tại T&H, công nghệ được xem là “chìa khóa vàng”. Anh Trung đã xây dựng nhà máy chuẩn quốc tế, áp dụng quy trình xử lý sau thu hoạch nghiêm ngặt (đạt chuẩn HACCP). Xoài được xử lý qua các bước cẩn thận: cắt cuống, xử lý nhiệt kết hợp sục Ozone để diệt khuẩn và nấm mốc, sau đó rửa và sấy khô hoàn toàn trước khi đóng gói.

Hiệu quả mang lại rất rõ rệt: tỷ lệ hư hỏng giảm 50 - 70% và thời gian bảo quản kéo dài thêm 20 - 30% so với phương pháp truyền thống. Quan trọng hơn, mỗi quả xoài đều được gắn mã QR code cho phép người tiêu dùng quốc tế truy xuất nguồn gốc và toàn bộ quy trình xử lý. Giám đốc Lê Quốc Trung khẳng định: “Khi KH&CN được ứng dụng đồng bộ, giá trị trái xoài tăng lên rõ rệt, đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe nhất của các thị trường khó tính trên thế giới”.

Nếu doanh nghiệp là động lực đổi mới công nghệ, thì người nông dân và hợp tác xã chính là nền tảng cốt lõi của sản xuất. Tại các vùng trồng trọng điểm như xã: Mỹ Thọ, Mỹ Hiệp, Bình Hàng Trung… đã có sự chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy sản xuất: từ canh tác theo kinh nghiệm, thói quen sang sản xuất an toàn, chất lượng cao, tuân thủ tiêu chuẩn.

Ông Trần Phú Hậu, một thành viên tích cực của nhóm sản xuất xoài hữu cơ tại xã Mỹ Thọ, chia sẻ, trước đây việc canh tác thường mang tính tự phát, ít quan tâm đến tiêu chuẩn. Nhưng những năm gần đây, nhờ có sự dẫn dắt của ngành Nông nghiệp, từ các đề tài KH&CN và các lớp tập huấn bài bản, người dân đã mạnh dạn chuyển sang sản xuất sạch theo tiêu chuẩn VietGAP, sản xuất theo hướng hữu cơ.

Trường Cao đẳng Cộng đồng Đồng Tháp ứng dụng công nghệ trong sản xuất sản phẩm kem xoài và xoài sấy dẻo tại đơn vị.

“Nhờ được tập huấn và ứng dụng khoa học, chúng tôi đã thay đổi  nhiều thói quen, từ việc bao trái xoài để giảm sâu bệnh, canh tác theo quy trình rõ ràng, đến việc tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về mã số vùng trồng và dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Giá trị trái xoài tăng lên rõ rệt, đầu ra không còn bấp bênh mà trở nên ổn định hơn rất nhiều, mở ra cơ hội tiếp cận trực tiếp với thị trường xuất khẩu”, ông Hậu bày tỏ.

Với những thành tựu đạt được, Đồng Tháp tiếp tục đặt ra các định hướng chiến lược nhằm củng cố vị thế ngành xoài. Theo Giám đốc Sở KH&CN Lê Quang Khôi, tỉnh sẽ triển khai các chính sách tiên phong, tập trung vào chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn.

Các định hướng chính bao gồm: Hoàn thiện và nhân rộng quy trình canh tác thông minh và quản lý dịch bệnh dựa trên công nghệ số; thu hút đầu tư vào công nghệ chế biến sâu để phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng (xoài sấy, bột xoài, mỹ phẩm từ phụ phẩm); tăng cường bảo hộ thương hiệu, phát triển chỉ dẫn địa lý trong và ngoài nước.

Tỉnh sẽ ứng dụng triệt để IoT và cảm biến thông minh để quản lý sản xuất theo thời gian thực và tích hợp hồ sơ điện tử; phát triển logistics lạnh chuyên nghiệp để giảm thất thoát và đảm bảo chất lượng vận chuyển xa; thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn bằng cách tái sử dụng phụ phẩm xoài làm phân bón hữu cơ, kết hợp với phát triển thương mại điện tử qua các mô hình hiệu quả như “Cây xoài nhà tôi”.

Với những bước đi bài bản, Đồng Tháp đang hướng đến xây dựng ngành hàng xoài trở thành một ngành kinh tế chủ lực có tính cạnh tranh cao. Trái xoài Đồng Tháp đang từng bước khẳng định vững chắc vị thế tại thị trường trong nước và quốc tế.

MỸ LÝ