Đồng Tháp: Phát huy tinh thần sáng tạo trong thanh thiếu niên, nhi đồng

Trong những năm qua, phong trào nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật trong thanh thiếu niên, nhi đồng tỉnh Đồng Tháp ngày càng phát triển mạnh mẽ. Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên và Nhi đồng tỉnh Đồng Tháp (gọi tắt là Cuộc thi) không chỉ là “sân chơi” bổ ích giúp các em học sinh rèn luyện kỹ năng sáng tạo, mà còn là nơi ươm mầm cho những nhà sáng chế tương lai, góp phần thúc đẩy phong trào học tập, nghiên cứu khoa học trong trường học. Qua đó, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần “dám nghĩ, dám làm” của thế hệ trẻ Đồng Tháp, hướng tới một thế hệ công dân sáng tạo, trách nhiệm với cộng đồng.

Năm 2025, Đồng Tháp tiếp tục ghi dấu ấn khi có 39 mô hình, sản phẩm đạt giải cấp tỉnh được chọn tham gia Cuộc thi toàn quốc lần thứ 21. Kết quả, 4 mô hình, sản phẩm tiêu biểu của tỉnh đã xuất sắc đoạt giải toàn quốc gồm: 2 giải Ba và 2 giải Khuyến khích. Điều này khẳng định năng lực, tư duy sáng tạo ngày càng chuyên nghiệp của học sinh Đồng Tháp trên “sân chơi” quốc gia.

NHIỀU MÔ HÌNH, SẢN PHẨM SÁNG TẠO

Mô hình “Chuồng nuôi thông minh” của tác giả Nguyễn Thị Trúc Vy (Trường THCS Long Trung, xã Long Tiên) đạt giải Ba Cuộc thi toàn quốc năm 2025 gây ấn tượng mạnh với Ban Giám khảo nhờ khả năng tự động hóa toàn bộ quy trình chăn nuôi.

Đoàn học sinh Đồng Tháp tham dự Lễ Tổng kết Cuộc thi toàn quốc năm 2021.

Xuất phát từ công việc thực tế của gia đình, em Trúc Vy nhận thấy việc cho ăn, tắm, vệ sinh chuồng trại thủ công tốn nhiều thời gian và công sức, trong khi hiệu quả mang lại không cao. Từ đó, tác giả nảy ra ý tưởng xây dựng hệ thống chuồng trại tự động với các tính năng tự điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm, tự cho ăn, tắm và vệ sinh chuồng bằng cảm biến thông minh… Đồng thời, cho phép người sử dụng quan sát, điều khiển các hoạt động từ xa qua thiết bị điện thoại thông minh.

Hệ thống được thiết kế với 2 chế độ hoạt động: Tự động và thủ công được điều khiển qua việc kết nối Wifi, có khả năng lưu trữ và cập nhật các thông số vận hành, đồng bộ thời gian từ Internet. Mô hình có thể mở rộng ứng dụng cho các hộ chăn nuôi và trang trại quy mô lớn, hướng tới nông nghiệp số, hiện đại và bền vững.

Với ý tưởng gần gũi, thiết thực, “Chuồng nuôi thông minh” vừa giúp giảm chi phí, tăng năng suất vừa góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm chăn nuôi. Mô hình này góp phần minh chứng rõ nét cho năng lực sáng tạo khoa học, khai thác tiềm năng, thế mạnh địa phương của học sinh khu vực nông thôn.

Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực kỹ thuật, các em học sinh Đồng Tháp còn mang đến Cuộc thi toàn quốc những sáng kiến độc đáo trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ và du lịch sinh thái. Giải Ba thứ 2 đó là sản phẩm “Thủ công mỹ nghệ từ cây lưỡi hổ” của 2 tác giả Nguyễn Kim Trân và Trần Ngọc Lan Phương (Trường THCS Mỹ Long, xã Mỹ Hiệp).

Tận dụng sợi tơ tự nhiên từ lá lưỡi hổ, các tác giả đã sáng tạo nên những chiếc nón lá, túi xách, vật dụng trang trí thân thiện môi trường. Loại tơ này có đặc tính dẻo dai, mịn, dễ dệt và tạo hình, đặc biệt là sản phẩm phân hủy hoàn toàn sinh học, thay thế cho các loại sợi nhân tạo gây ô nhiễm. 

Đáng chú ý là sản phẩm đã được thương mại hóa tại Khu du lịch sinh thái Xẻo Quít và được du khách yêu thích. Chiếc nón lá từ tơ lưỡi hổ vẽ hình hoa sen, vừa là sản phẩm thủ công độc đáo vừa là biểu tượng quảng bá du lịch xanh của Đất Sen hồng.

Không chỉ có các sản phẩm thân thiện môi trường, học sinh Đồng Tháp còn chinh phục Cuộc thi bằng những sáng chế mang tính nhân văn và ứng dụng y học cao. Đề tài “Lấy lại tầm vận động sau phẫu thuật tái tạo dây chằng khớp gối, sau phẫu thuật gãy xương vùng gối, thay khớp gối bằng máy tập tự động tại giường” của tác giả Nguyễn Nam Khánh (Trường THPT Lấp Vò 3, xã Tân Khánh Trung) ra đời từ thực tế tác giả chứng kiến nhiều bệnh nhân tại Bệnh viện Đa khoa Sóc Trăng gặp khó khăn trong việc phục hồi sau phẫu thuật.
Chiếc máy do tác giả chế tạo có cấu trúc cơ khí đơn giản, dễ sử dụng, chi phí thấp nhưng có thể điều chỉnh góc gấp - duỗi, tốc độ, thời gian tập theo yêu cầu của bác sĩ. Thiết bị hoạt động an toàn nhờ hệ thống cảm biến giới hạn hành trình, đảm bảo không gây đau hoặc tổn thương thêm cho bệnh nhân.

Thử nghiệm trên 10 bệnh nhân cho kết quả khả quan trong việc giảm sưng, tăng biên độ gấp gối 20 - 30 độ so với phương pháp truyền thống, giúp bệnh nhân đứng và đi lại sớm hơn. Đề tài này không chỉ thể hiện khả năng vận dụng kiến thức khoa học vào đời sống mà còn cho thấy tinh thần trách nhiệm, biết quan tâm và chia sẻ với cộng đồng của thế hệ trẻ Đồng Tháp.

Trong bối cảnh ô nhiễm nhựa toàn cầu ngày càng nghiêm trọng, nhóm tác giả: Nguyễn Đăng Khoa, Lý Thanh Thanh và Ngô Ngọc Thảo Như (Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu, xã Tân Dương) đã mang đến giải pháp đột phá: “Thiết bị tái chế chai nhựa thành sợi in 3D phục vụ sáng tạo STEM”.

Ý tưởng này xuất phát từ thực tế mỗi năm thế giới thải hơn 400 triệu tấn nhựa, trong đó, Việt Nam đứng thứ 4 châu Á về lượng rác nhựa thải ra biển. Các tác giả đã tận dụng chai nhựa  PET bỏ đi, tái chế thành sợi nhựa filament dùng cho máy in 3D - vật liệu đang được sử dụng rộng rãi trong giáo dục STEM và sản xuất công nghiệp.

Thiết bị do nhóm sáng chế có thể giảm đến 80% chi phí vật liệu in 3D, giúp học sinh, sinh viên, cộng đồng DIY (handmade) dễ dàng tiếp cận công nghệ in 3D mà vẫn thân thiện với môi trường. Dự án không chỉ có giá trị kỹ thuật mà còn mang ý nghĩa giáo dục nhận thức bảo vệ môi trường, khuyến khích học sinh sáng chế từ rác thải tái sinh.

THÀNH CÔNG TỪ SỰ CHUNG TAY

Theo Ban Tổ chức Cuộc thi, những kết quả đạt được ấn tượng năm 2025 là nhờ sự quan tâm sâu sát của UBND tỉnh, cùng sự phối hợp đồng bộ giữa các sở, ngành và địa phương trong việc phối hợp tuyên truyền, hướng dẫn các trường triển khai Cuộc thi, khơi dậy tinh thần nghiên cứu khoa học trong học sinh. Nhờ đó, số lượng và chất lượng mô hình dự thi ngày càng tăng, nhiều sản phẩm đạt tiêu chí cao về tính mới, tính sáng tạo, tính thẩm mỹ và khả năng ứng dụng thực tế.

Mô hình “Chuồng nuôi thông minh”.

Từ thành công của Cuộc thi những năm qua, Đồng Tháp tiếp tục đặt mục tiêu duy trì và phát huy Cuộc thi, nhất là trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính. Trong thời gian tới, các sở, ngành trong tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Đồng Tháp tiếp tục định hướng Cuộc thi gắn với việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Với những mô hình trong trường học, Đồng Tháp đang từng bước xây dựng văn hóa sáng tạo trong cộng đồng, khuyến khích thanh thiếu niên dám nghĩ, dám làm, biến ý tưởng thành sản phẩm phục vụ đời sống và phát triển kinh tế.

Nhìn lại hành trình của các tác giả Đồng Tháp trong Cuộc thi toàn quốc năm 2025, có thể khẳng định rằng, mỗi sáng kiến không chỉ là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện mà còn là biểu hiện sinh động của tư duy khoa học, tinh thần sáng tạo của thế hệ trẻ Đất Sen hồng.

Cuộc thi không chỉ là sân chơi khoa học, mà còn là nơi ươm mầm ước mơ, khơi dậy niềm đam mê sáng chế và tinh thần cống hiến, từ đó, Đồng Tháp không chỉ nổi tiếng là “Thủ phủ Đất Sen hồng”, mà còn là vùng đất của những ý tưởng xanh, sáng tạo mang hơi thở của thời đại.

MỸ DUYÊN