Bảo đảm hài hòa yêu cầu phòng ngừa tội phạm, tôn trọng và bảo vệ quyền con người

Các ý kiến đại biểu Quốc hội thống nhất rằng, việc ban hành Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú là yêu cầu cấp thiết, bảo đảm hài hòa giữa yêu cầu quản lý chặt chẽ, phòng ngừa tội phạm với nguyên tắc nhân đạo, tôn trọng và bảo vệ quyền con người.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung phiên thảo luận của Quốc hội, sáng 12-11-2025. (Ảnh: DUY LINH)

Làm rõ trách nhiệm cơ sở, bảo đảm điều kiện thực thi

Sáng 12-11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú. Nhiều đại biểu bày tỏ sự đồng tình cao với việc xây dựng đạo luật nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, đồng thời đề xuất nhiều ý kiến cụ thể để dự thảo luật vừa chặt chẽ, vừa nhân văn và khả thi trong thực tiễn.

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) nhất trí cao với tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, đồng thời nêu rõ một số nội dung cần được quy định cụ thể hơn.

Theo đại biểu, tại khoản 2 Điều 9, dự thảo luật giao Ủy ban nhân dân cấp xã phối hợp quản lý người bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, nhưng quy định này còn khái quát, chưa cụ thể đầu việc và cơ chế phối hợp. Trong khi ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cấp xã là lực lượng nắm sát địa bàn nhất, nếu không quy định rõ sẽ dẫn đến thực hiện thiếu thống nhất, ảnh hưởng hiệu quả giám sát.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Lào Cai) phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định trách nhiệm của cấp xã trong việc xác định nơi cư trú, theo dõi việc chấp hành nghĩa vụ có mặt khi được yêu cầu, báo cáo kịp thời các trường hợp vi phạm, phối hợp với cơ quan điều tra, viện kiểm sát, cơ quan thi hành án trong xử lý vi phạm; đồng thời cần có cơ chế thông tin rõ ràng giữa công an cấp xã và Ủy ban nhân dân cấp xã để tránh đùn đẩy trách nhiệm.

Về quy định khám sức khỏe trong 48 giờ đối với người bị tạm giữ, tạm giam, đại biểu cho rằng đây là quy định cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi và phòng ngừa khiếu nại, tố cáo về bạo lực, ép cung. Tuy nhiên, tại các vùng khó khăn, xa cơ sở y tế, việc bảo đảm thời hạn 48 giờ gặp nhiều trở ngại.

Do đó, đại biểu đề nghị cho phép áp dụng linh hoạt, như phối hợp với trạm y tế xã hoặc bệnh viện gần nhất để tổ chức khám tại chỗ; trong trường hợp chưa đủ điều kiện, cơ sở tạm giữ cần lập biên bản ghi nhận tình trạng sức khỏe ban đầu có xác nhận của cán bộ và người bị tạm giữ.

Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, nhân đạo trong thi hành biện pháp ngăn chặn

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Nêu ý kiến tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) đánh giá cao nỗ lực của cơ quan soạn thảo khi hợp nhất 3 biện pháp ngăn chặn-tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú trong cùng một đạo luật, qua đó bảo đảm quản lý chặt chẽ, minh bạch và có cơ chế kiểm soát quyền lực.

Đại biểu đề nghị làm rõ phân định trách nhiệm giữa cơ quan ra lệnh và cơ quan thi hành để tránh chồng chéo, né tránh khi xảy ra sai phạm. Về mô hình tổ chức, đại biểu cho rằng cần xem xét hợp nhất đầu mối quản lý hành chính về tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú vào một cơ quan điều phối thống nhất, có thể trực thuộc Bộ Công an phối hợp Bộ Quốc phòng.

Liên quan quyền của người bị tạm giữ, tạm giam, đại biểu đề nghị bổ sung quyền được tiếp cận thông tin pháp luật và tư vấn tâm lý để giúp họ ổn định tinh thần, hạn chế hành vi tiêu cực. Đại biểu cũng kiến nghị mở rộng thêm một lần thăm gặp trong các dịp lễ, Tết cho người bị tạm giam có cải tạo tốt, đồng thời quy định hình thức thăm gặp trực tuyến trong điều kiện đặc biệt.

Đối với biện pháp kỷ luật, đại biểu cho rằng quy định “cùm một chân” nên được thay bằng biện pháp giám sát đặc biệt qua camera hoặc tách biệt không gian sinh hoạt, bảo đảm tính nhân đạo và phù hợp chuẩn mực quốc tế.

Ngoài ra, cần làm rõ trách nhiệm phối hợp của chính quyền cấp xã trong chăm sóc, bảo trợ xã hội cho trẻ em theo mẹ vào trại; đồng thời bổ sung quy định kiểm tra sức khỏe tâm thần và cho phép thân nhân thăm gặp trước khi thi hành án tử hình, bảo đảm nhân đạo và tránh oan sai.

Bảo đảm quyền được bào chữa của người bị tạm giữ

Đại biểu Hà Thọ Bình (Hà Tĩnh) phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Đại biểu Hà Thọ Bình (Hà Tĩnh) đề nghị dự thảo luật cần sửa đổi, bổ sung để tháo gỡ khó khăn trong thi hành tạm giữ, tạm giam của Bộ đội Biên phòng. Hiện chỉ đồn biên phòng vùng sâu, vùng xa được phép tổ chức buồng tạm giữ, khiến nhiều đơn vị gặp trở ngại khi tạm giữ đối tượng vi phạm pháp luật.

Đại biểu kiến nghị tất cả các đồn biên phòng, Ban Chỉ huy biên phòng cửa khẩu, cảng đều cần được tổ chức buồng tạm giữ, phù hợp chức năng được giao theo Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Biên phòng Việt Nam, góp phần đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và giảm rủi ro trong quá trình thực thi pháp luật.

Phát biểu ý kiến, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Thành phố Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, quyền của người bị tạm giữ, tạm giam là quyền con người cơ bản, chỉ có thể bị hạn chế bằng luật trong trường hợp cần thiết.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Thành phố Hồ Chí Minh) phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Ông đề nghị quy định rõ tại Điều 18 là “người bị tạm giữ, tạm giam được trả tự do khi hết thời hạn hoặc có quyết định hủy bỏ biện pháp ngăn chặn”, thay vì “được yêu cầu trả tự do”, để thể hiện trách nhiệm chủ động của Nhà nước.

Đại biểu cũng kiến nghị phân biệt rõ giữa người bị tạm giữ và người bị tạm giam, vì hai nhóm này có tính chất pháp lý và quyền hạn khác nhau; đồng thời bổ sung quy định số lần gặp người bào chữa tối thiểu ít nhất 1 lần trong thời gian tạm giữ và 2 lần trong thời gian tạm giam, nhằm bảo đảm quyền được bảo vệ pháp lý.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa cũng đề nghị luật cần phân loại rõ biện pháp tạm giữ, tạm giam theo nguyên nhân và tính chất vụ việc, tránh áp dụng đồng loạt gây hạn chế quyền công dân.

Theo nhandan.vn