Tỷ lệ tử vong do bệnh Chikungunya là rất thấp nhưng vẫn có thể xảy ra ở người cao tuổi, trẻ sơ sinh

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, từ đầu năm 2025, 119 quốc gia và vùng lãnh thổ đã ghi nhận sự lây truyền tại chỗ của bệnh Chikungunya, với nguy cơ tái bùng phát mở rộng mạnh mẽ. Năm 2025, chứng kiến sự bùng phát và lan rộng nhanh chóng, phần lớn lan rộng lên đến 110 quốc gia, đặc biệt ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.

Cho đến giữa tháng 8-2025, Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp mắc Chikungunya nào. Tuy vậy, các chuyên gia y tế cảnh báo về khả năng lây lan do mùa mưa, mật độ muỗi Aedes tăng cao, cùng với số ca ở các quốc gia lân cận như: Trung Quốc, Singapore đang gia tăng.

Phóng viên Báo và phát thanh, truyền hình Đồng Tháp có cuộc trao đổi với Bác sĩ chuyên khoa 2 Võ Thanh Nhơn, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Tháp (CDC) về công tác phòng, chống dịch bệnh nguy hiểm này.  

Theo đó, virus Chikungunya, sốt xuất huyết (Dengue) và virus Zika đều lây truyền qua vết đốt của muỗi Aedes (muỗi vằn), đặc biệt là Aedes aegypti và Aedes albopictus. Muỗi nhiễm virus sau khi đốt người bệnh, sau vài ngày có thể truyền virus sang người khác qua vết đốt. Người bệnh có thể lây virus cho muỗi trong khoảng 4 - 8 ngày đầu có triệu chứng.

Chikungunya không lây trực tiếp từ người sang người. Chikungunya và sốt xuất huyết giống nhau là do muỗi truyền bệnh và cách lây, không lây qua đường tình dục. Nhiễm virus Zika khi mang thai có liên quan đến sảy thai và có thể gây ra bệnh tật đầu nhỏ - một tình trạng não bẩm sinh có khả năng gây tử vong. 

* Phóng viên (PV): Bác sĩ có thể cho biết triệu chứng điển hình của bệnh Chikungunya là gì? Người dân nên đi khám trong trường hợp nào? Biến chứng nguy hiểm của bệnh là gì? Nhóm tuổi nào thuộc nhóm nguy cơ cao?

* Bác sĩ Võ Thanh Nhơn: Bệnh Chikungunya thường khởi phát đột ngột sau thời gian ủ bệnh khoảng 3 - 7 ngày (có thể từ 2 - 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm virus đốt. Cụ thể, người nhiễm sốt cao đột ngột 39°C - 40°C, kéo dài 2 - 7 ngày; đau khớp dữ dội đặc trưng và phổ biến nhất, xuất hiện sớm, thường đối xứng ở cổ tay, mắt cá chân, bàn tay, đầu gối.

Người mệt mỏi, suy nhược có thể kéo dài sau khi hết sốt; phát ban ngoài da xuất hiện ở thân, tứ chi; đau đầu, đau cơ thường kèm theo đau mắt, buồn nôn. Ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh có thể có các biểu hiện nghiêm trọng hơn như: Co giật, viêm não, suy hô hấp, đặc biệt nếu bị nhiễm lúc mới sinh.

Mặc dù phần lớn người mắc Chikungunya sẽ hồi phục sau vài ngày đến vài tuần, một số trường hợp có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là người cao tuổi, trẻ sơ sinh, hoặc người có bệnh nền (tim mạch, tiểu đường, suy giảm miễn dịch...) như: Viêm khớp kéo dài ở người lớn tuổi, viêm não, viêm màng não đối với trẻ nhỏ, người suy miễn dịch; viêm cơ tim, suy tạng ở người có bệnh nền  (tim, gan). Tỷ lệ tử vong do Chikungunya là rất thấp (<0.1%), nhưng vẫn có thể xảy ra ở người cao tuổi, trẻ sơ sinh,  người có bệnh nền nặng.

Người dân trở về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe như: Sốt cao đột ngột, đau khớp, nổi ban … cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời. Người dân khi đi du lịch, công tác tại các vùng bệnh Chikungunya đang tăng cao cần chủ động phòng ngừa tránh muỗi đốt. Chủ động theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng giống bệnh Chikungunya.

* PV: Thưa bác sĩ, CDC Đồng Tháp hiện đang triển khai những biện pháp nào để giám sát và phòng, chống dịch bệnh Chikungunya? 

* Bác sĩ Võ Thanh Nhơn: Từ tháng 7-2025, CDC đã phối hợp với Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang triển khai giám sát trọng điểm các virus: Chikungunya, Zika và Dengue. Hoạt động giám sát muỗi truyền bệnh và lăng quăng được duy trì định kỳ hằng tháng tại 50 xã.

Song song đó, CDC còn phối hợp với các cơ sở khám, chữa bệnh tăng cường giám sát và phát hiện sớm các ca nghi ngờ, đặc biệt ở những người có biểu hiện sốt, đau khớp, nổi ban, mệt mỏi và có yếu tố dịch tễ đi, đến hoặc trở về từ vùng có dịch.

Mẫu bệnh phẩm được lấy và gửi về CDC để xét nghiệm, chẩn đoán. Bên cạnh đó, công tác thu dung, điều trị được thực hiện đúng hướng dẫn chuyên môn, phân tuyến hợp lý để tránh quá tải; đồng thời bảo đảm đầy đủ thuốc men, vật tư và phương tiện cấp cứu.

Các ca bệnh Chikungunya được báo cáo lên Hệ thống quản lý giám sát bệnh truyền nhiễm trong vòng 24 giờ kể từ khi ghi nhận, theo quy định tại Thông tư 54 ngày 28-12-2015 của Bộ trưởng Bộ Y tế. Đồng thời, CDC còn phối hợp với trung tâm y tế khu vực trong việc điều tra và xử lý ổ dịch.

Đối với công tác kiểm soát tại cửa khẩu, CDC giám sát chặt chẽ hành khách, phương tiện và hàng hóa nhập cảnh, đặc biệt từ những vùng đang có dịch. Khi phát hiện ca nghi ngờ, cần kịp thời lấy mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán xác định; đồng thời triển khai ngay các biện pháp xử lý véc-tơ truyền bệnh. Công tác giám sát muỗi truyền bệnh, diệt muỗi, loại bỏ lăng quăng được thực hiện thường xuyên tại khu vực cửa khẩu cũng như trong cộng đồng dân cư khu vực biên giới.

CDC cũng xây dựng và thường xuyên cập nhật kế hoạch phòng, chống Chikungunya tại các cửa khẩu, sẵn sàng nhân lực, vật tư, hóa chất và trang thiết bị để ứng phó kịp thời nếu dịch xảy ra. Công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe được đẩy mạnh trên các phương tiện thông tin đại chúng, hướng đến hành khách xuất nhập cảnh và cộng đồng dân cư vùng biên giới.

Nội dung truyền thông tập trung giới thiệu đặc điểm bệnh Chikungunya, các triệu chứng điển hình, đường lây truyền và biện pháp phòng, chống. Qua đó, người dân có thể chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa và kịp thời đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị đúng hướng dẫn.

Bên cạnh đó, CDC tổ chức các lớp tập huấn, phổ biến văn bản chỉ đạo và tài liệu chuyên môn về phòng, chống dịch bệnh Chikungunya; đồng thời thành lập các đoàn kiểm tra, giám sát công tác phòng, chống dịch trên địa bàn, nhất là tại các khu vực nguy cơ cao.

Hoạt động phòng, chống Chikungunya cũng được kết hợp với phòng, chống bệnh sốt xuất huyết thông qua chiến dịch diệt lăng quăng, bảo đảm 100% hộ gia đình tại vùng dịch và vùng nguy cơ đều được kiểm tra, giám sát các dụng cụ chứa nước, đồ phế thải và những nơi có thể là môi trường sinh sản của muỗi để kịp thời xử lý.

Trung tâm y tế khu vực tiến hành giám sát tại cộng đồng, cơ sở y tế và các điểm giao thông, nơi tập trung đông người, đặc biệt chú ý đến những trường hợp trở về từ vùng có dịch. Khi phát hiện ca bệnh nghi ngờ, đơn vị sẽ lấy mẫu bệnh phẩm gửi về CDC để xét nghiệm.

Đồng thời, công tác điều tra và xử lý ổ dịch được triển khai triệt để, gắn với việc giám sát muỗi, lăng quăng, tổ chức các chiến dịch diệt lăng quăng, vệ sinh môi trường và loại bỏ nơi sinh sản của muỗi. Hoạt động truyền thông cũng được thực hiện trực tiếp đến từng hộ gia đình, nhằm cung cấp thông tin về triệu chứng, đường lây truyền, biện pháp phòng bệnh và khuyến cáo người dân đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu nghi ngờ. Tất cả các trường hợp được báo cáo kịp thời về CDC theo quy định.

* PV: Bên cạnh các giải pháp của cơ quan chuyên môn, người dân cần phải chủ động những giải pháp gì để bảo vệ bản thân và cộng đồng trước virus Chikungunya, thưa đồng chí?

* Bác sĩ Võ Thanh Nhơn: Người dân tại các hộ gia đình, khu dân cư cần thực hiện tốt các nội dung sau: Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng. Hằng tuần, các hộ gia đình cần thực hiện các biện pháp diệt lăng quăng bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa...

Cùng với đó, người dân cần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như: Chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá... Ngủ mùng, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.

Đồng thời, người dân tích cực phối hợp với ngành Y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch; khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị, không tự ý điều trị tại nhà.

* PV: Xin cảm ơn bác sĩ!

CAO THẮNG

(thực hiện)