Tiếp tục báo động gia tăng ca nhiễm mới trong nhóm MSM

Lây truyền qua đường tình dục tiếp tục chiếm trên 80% các ca mới, phản ánh sự dịch chuyển trong đường lây nhiễm.Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và người chuyển giới đang gia tăng đáng kể.
 

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Lương Tâm, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế phát biểu.

Sáng 25-11, Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cung cấp thông tin cho báo chí nhân Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2025 và Ngày Thế giới phòng, chống AIDS 1-12.

Năm 2025 đánh dấu một cột mốc đặc biệt quan trọng trong hành trình 35 năm Việt Nam ứng phó với HIV/AIDS. Năm nay, Bộ Y tế đã lựa chọn chủ đề cho Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS là: “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS".

Số ca nhiễm HIV vẫn tiếp tục gia tăng trong cộng đồng MSM

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Lương Tâm, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho biết, trong năm 2024, cả nước ghi nhận 13.351 ca nhiễm HIV mới, 1.905 trường hợp tử vong.

Trong năm qua, hơn 68% trường hợp nhiễm HIV mới được phát hiện tại đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và Thành phố Hồ Chí Minh. Lây truyền qua đường tình dục tiếp tục chiếm trên 80% các ca mới, phản ánh sự dịch chuyển trong đường lây nhiễm.

Nhóm tuổi 15-29 chiếm tỷ lệ lớn trong số ca nhiễm mới, và hơn 80% người nhiễm HIV mới phát hiện là nam giới. Đặc biệt, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và người chuyển giới đang gia tăng đáng kể.

Nghiên cứu tại 10 tỉnh, thành phố và mở rộng toàn quốc với 428.450 MSM chiếm 1-2% của dân số nam trong độ tuổi 15-49 (295.000 MSM nguy cơ cao) cho thấy, tỷ lệ nhiễm mới là 7,2%. Nam quan hệ đồng giới (MSM) sử dụng ma túy có nguy cơ nhiễm HIV gấp 8 lần so với MSM không sử dụng ma túy; tỷ lệ nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục cao; tỷ lệ sử dụng bao cao su thấp.

Ngoài ra, xu hướng lây nhiễm ở các tỉnh không phải trọng điểm cũng bắt đầu gia tăng, kèm theo các hành vi nguy cơ phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, "chemsex," và quan hệ tình dục tập thể. Đặc điểm của các tỉnh có tỷ lệ nhiễm mới tăng là nằm ở khu vực HIV lây lan nhanh trong nhóm MSM.

Theo Cục Phòng bệnh, quần thể MSM tăng nhanh, tăng tỷ lệ nhiễm HIV nhưng độ bao phủ các dịch vụ còn hạn chế. Trước bối cảnh này, Việt Nam cũng đã nỗ lực triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS và đã đạt được nhiều kết quả tích cực.

Đến nay, Việt Nam đã thực hiện hơn 2 triệu lượt xét nghiệm HIV, quản lý điều trị ARV cho hơn 176 nghìn bệnh nhân, và duy trì hiệu quả điều trị Methadone cho hơn 46.500 người. Các sáng kiến như cấp phát Methadone nhiều ngày và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) được mở rộng, bảo đảm tiếp cận đa dạng nhóm nguy cơ.

Việc chuyển đổi số trong quản lý dịch đã đạt kết quả tích cực với hệ thống HIV-INFO và HMED triển khai trên toàn quốc.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Tâm, chúng ta vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là sự kỳ thị, phân biệt đối xử và khó khăn trong việc tiếp cận nhóm nguy cơ cao.

Nhiều thách thức trong hành trình tiến tới chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030

Theo Tiến sĩ Đoàn Thị Thùy Linh, Phó Trưởng Phòng Kiểm soát HIV và các bệnh truyền nhiễm mãn tính, Cục Phòng bệnh, kết quả triển khai mục tiêu Chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Việt Nam chưa đạt các chỉ tiêu 95-95-95 (95% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của mình; 95% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV; và 95% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế). Hai mục tiêu đầu Việt Nam mới chỉ đạt 87,3% và 78,9%.

Tiến sĩ Đoàn Thị Thùy Linh, Phó Trưởng Phòng Kiểm soát HIV và các bệnh truyền nhiễm mãn tính, Cục Phòng bệnh phát biểu.

Về nhóm chỉ tiêu dự phòng, theo mục tiêu đặt ra, tỷ lệ thanh niên 15-24 tuổi có hiểu biết đầy đủ về HIV/AIDS đạt 80% vào năm 2030; tỷ lệ người dân 15-49 tuổi không kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV đạt 80% vào năm 2030. Các chỉ tiêu dự phòng đang ở mức rất thấp do vẫn còn kỳ thị và phân biệt đối xử với HIV trong cung cấp/tiếp cận dịch vụ.

Nhiều khó khăn đặt ra trong công tác phòng, chống HIV/AIDS khi thiếu hụt ngân sách, nhân lực biến động, không còn hỗ trợ sinh phẩm xét nghiệm miễn phí, xét nghiệm HIV chuyển sang hình thức mua dịch vụ, một số đơn vị gặp khó khăn trong mua sắm sinh phẩm.

Nhiều đơn vị khối y tế dự phòng chưa triển khai được chi trả xét nghiệm qua bảo hiểm y tế. Hiện nay, đội ngũ tư vấn xét nghiệm tìm ca trong cộng đồng giảm sút nên không có nhóm tiếp cận cộng đồng, chưa ước tính được quần thể can thiệp.

Việc đấu thầu, mua sắm mất nhiều thời gian làm gián đoạn nguồn cung trang thiết bị và sinh phẩm và vật tư thiết yếu cho các phòng xét nghiệm. Trong khi đó, một số bệnh nhân e ngại công khai tình trạng nhiễm HIV nên người nhiễm phát hiện mới tại cơ sở y tế bị mất dấu, không tư vấn được bạn tình/bạn chích để kết nối điều trị.

Công tác điều trị dự phòng gặp nhiều khó khăn khi các dự án cắt giảm nguồn viện trợ cho thuốc điều trị dự phòng PrEP, trong khi bảo hiểm y tế chưa chi trả cho nguồn thuốc này. Điều ấy đặt ra thách thức trong đáp ứng nhu cầu sử dụng PrEP khi kích cỡ quần thể nguy cơ cao (MSM) tăng trong nhiều năm qua, từ 170 nghìn MSM năm 2017 tăng lên 428.450 MSM vào năm 2024.

Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác phòng, chống HIV/AIDS trong suốt 35 năm qua. Tuy nhiên, nguồn lực đầu tư trong nước so với nhu cầu thực tế vẫn còn khoảng cách xa, nguồn lực trong nước chưa đáp ứng đủ nhu cầu để thực hiện mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Ông Raman Hailevich, Giám đốc quốc gia Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) cho biết, trong năm 2024, UNAIDS và WHO đã phối hợp với VADP tiến hành đánh giá giữa kỳ Chiến lược quốc gia chấm dứt AIDS vào năm 2030 của Việt Nam. Các ước tính của cho thấy, trong giai đoạn 2004-2024, các nỗ lực dự phòng HIV tại Việt Nam đã ngăn chặn hơn 1,2 triệu ca nhiễm và gần 320 nghìn ca tử vong liên quan đến AIDS.

Ông Raman Hailevich, Giám đốc quốc gia Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS).

Trong giai đoạn 2021-2024, PEPFAR, Quỹ Toàn cầu, Liên hợp quốc và các đối tác phát triển đã cung cấp 208,5 triệu USD hỗ trợ ứng phó HIV tại Việt Nam.

Khi các nguồn hỗ trợ cắt giảm, Việt Nam đang nỗ lực duy trì hệ thống ứng phó HIV nhờ nguồn tài chính trong nước ổn định cho điều trị ARV và điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện (MAT). Tuy nhiên, một số dịch vụ thiết yếu vẫn phụ thuộc nhiều vào viện trợ quốc tế như tìm kiếm ca nhiễm HIV, PrEP, thuốc ARV bậc hai và các hoạt động dự phòng do các tổ chức cộng đồng (CBO) triển khai là thách thức đặt ra với Việt Nam.

Ông Raman Hailevich đánh giá, nhìn lại 35 năm hành trình ứng phó HIV của Việt Nam, có thể thấy rõ vai trò then chốt của sự lãnh đạo chính trị mạnh mẽ và việc kiên trì áp dụng các phương pháp dựa trên bằng chứng, toàn diện, lấy con người làm trung tâm. Đây là nền tảng của những thành tựu nổi bật mà Việt Nam đã đạt được trong kiểm soát dịch HIV cho đến nay.

Ông khẳng định, những cách tiếp cận này càng cần được củng cố hơn nữa trong bối cảnh dịch HIV tại Việt Nam đang thay đổi về mô hình và đường lây truyền. Làm được điều đó sẽ giúp Việt Nam tiếp tục đi đúng hướng để hoàn thành các mục tiêu quốc gia về HIV và chấm dứt AIDS vào năm 2030.

(Theo nhandan.vn)