Giữ gìn và phát huy giá trị Bảo vật quốc gia

Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp đang lưu giữ, bảo tồn 5 Bảo vật quốc gia (BVQG) có giá trị đặc biệt quý hiếm, tiêu biểu của đất nước về lịch sử, văn hóa, khoa học đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận. Việc bảo tồn và phát huy giá trị BVQG tại Đồng Tháp góp phần gìn giữ di sản văn hóa quý báu của cha ông để lại.

LƯU GIỮ, BẢO TỒN BẢO VẬT QUỐC GIA

Chị Nguyễn Thị Huế Chi, thuyết minh viên Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp cơ sở 2 (phường Cao Lãnh) cho biết: “Hiện Bảo tàng đang trưng bày 3 hiện vật được Thủ tướng Chính phủ công nhận là BVQG mang tính chất Hindu giáo. Đó là 2 tượng thần Vishnu 2 và 1 nữ thần Laksmi. Những BVQG này là di sản, là tài sản văn hóa quý hiếm được lưu giữ theo thời gian.

Chị Nguyễn Thị Huế Chi, thuyết minh viên Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp cơ sở 2 (phường Cao Lãnh) giới thiệu về thần Vishnu và thần Laksmi.

Thần Vishnu - Thần Bảo tồn, là 1 trong 3 vị thần chính của Ấn Độ giáo (Shiva, Vishnu, Brahma). Với bản tính nhân từ, thần là người bảo vệ cuộc sống, diệt trừ loài quỷ dữ, vì vậy thần Vishnu được cư dân Phù Nam khi xưa thờ phụng rất phổ biến.

Tượng thần Vishnu 1 được phát hiện trong hố khai quật Gò Tháp Mười (xã Đốc Binh Kiều) trong đợt khai quật di tích kiến trúc Gò Tháp Mười vào năm 1998, có niên đại cuối thế kỷ V đầu thế kỷ VI, chất liệu bằng đá sa thạch, trọng lượng 70 kg, kích thước dài 22 cm, rộng 40 cm, cao 149 cm.

Tượng Vishnu tạo hình thon thả, trau chuốt, 2 vai có 4 tay, mỗi tay cầm một vật tượng trưng của thần: Ốc tù và tượng trưng cho các động lực bí ẩn thúc đẩy sự chuyển động sinh sôi nảy nở của muôn loài; bánh xe tượng trưng cho nguồn sáng tạo và sự hủy diệt; hoa sen là biểu tượng của mặt trời; cây trùy tượng trưng cho sức mạnh của sự hiểu biết.

Theo Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp, hình tượng thần Vishnu có nguồn gốc từ Ấn Độ, nhưng khi được cư dân Óc Eo tiếp nhận đã có nhiều sáng tạo như: Đội mũ trụ, cây trùy và trụ chống giữ thân vững hơn. Tượng đã hội tụ những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật liên quan đến tôn giáo và phong cách nghệ thuật tiêu biểu của văn hóa Óc Eo.

Tượng thần Vishnu thứ 2 được phát hiện trong hố khai quật Gò Tháp Mười trong đợt khai quật di tích kiến trúc Gò Tháp Mười vào năm 1998, có niên đại thế kỷ VI, chất liệu bằng đá sa thạch, trọng lượng 8,6 kg, kích thước dài: 64 cm x 24 cm.

Tượng tạc ở tư thế đứng trên bệ hình chữ nhật, phần dưới bệ tạc liền khối với chốt cắm tiết diện hình tam giác. Tượng có dáng người cân đối, ngực nở, eo thắt, hơi ưỡn về phía trước. Đầu đội mũ hình trụ, chiều cao của mũ bằng chiều cao của mặt, phần tiếp giáp giữa chân mũ và trán có chạm đường gờ nổi.

Tượng nữ thần Laksmi được người dân phát hiện trong khi đào đất làm vườn tại khu vực Gò Rượu (xã Tân Hồng), có niên đại từ thế kỷ thứ VII, chất liệu bằng đá cổ, trọng lượng 21 kg, kích thước 23 cm x 92 cm. Tượng nữ thần Laksmi là hiện vật độc bản tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc đá cổ rất tinh xảo, được xem là một trong những tác phẩm đẹp nhất còn lại đến ngày nay.

PHÁT HUY GIÁ TRỊ BẢO VẬT QUỐC GIA

Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp cơ sở 1 (phường Mỹ Tho) trưng bày tượng thần Vishnu thứ 3 có niên đại thế kỷ IV - VIII, được phát hiện tại di chỉ khảo cổ Óc Eo - Gò Thành (xã Tân Thuận Bình) vào năm 1988. Tượng được tạc ở tư thế hoàn chỉnh với trình độ mỹ thuật đặc sắc về điêu khắc.

Từ trái sang phải: Tượng thần Vishnu 1, 2, 3 và thần Laksmi.

Đây là tác phẩm nghệ thuật rất độc đáo của cư dân hậu Óc Eo ở Nam bộ. Do tượng có dạng kích thước nhỏ mập, 2 tay trên cầm 2 vật, 2 tay dưới đặt lên cây quyền trượng tạo ra nét nghệ thuật riêng ở Nam bộ.

Thông qua hình dáng của tượng phần nào giải thích được sự nối tiếp văn hóa giữa tượng Phù Nam Óc Eo và Phù Nam hậu Óc Eo. Bên cạnh đó, còn là tư liệu quý góp phần vào việc nghiên cứu các ngành khoa học khác nhau như: Lịch sử, mỹ thuật, tôn giáo, văn hóa nghệ thuật…

Căn cứ vào giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của tượng thần Vishnu nói riêng và các hiện vật khác phát hiện tại các di tích khảo cổ Óc Eo nói chung, góp phần chứng minh làm sáng tỏ sự phát triển của nền văn hóa Óc Eo, hậu Óc Eo ở Nam bộ.

Bộ sưu tập Vàng lá chạm khắc hình voi được khai quật tại di chỉ Gò Thành vào năm 1989 là bộ sưu tập gốc độc bản, có hình thức độc đáo và giá trị đặc biệt tiêu biểu về văn hóa, lịch sử và khoa học - nghệ thuật.

Tượng mang đậm dấu ấn văn hóa Ấn Độ, là sản phẩm của quá trình trao đổi, giao lưu giữa cư dân văn hóa Óc Eo và nền văn hóa Ấn Độ vào những thế kỷ đầu Công nguyên và kéo dài trong suốt chiều dài lịch sử của nền văn hóa Óc Eo, có niên đại thế kỷ VI - VIII.

Về giá trị lịch sử, căn cứ vào kỹ thuật chế tác thủ công rất cao trên những hiện vật kim khí, vật thờ, bao gồm những lá vàng được chế tác vô cùng cầu kỳ, đẹp mắt, là những cứ liệu lịch sử quan trọng đối với việc nghiên cứu và nhận thức về giai đoạn phát triển liên tục của nền văn hóa Óc Eo nói riêng và lịch sử hình thành, phát triển của vùng đất Nam bộ nói chung.

Bộ sưu tập Vàng lá chạm khắc hình voi được công nhận Bảo vật Quốc gia đang trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp cơ sở 1 (phường Mỹ Tho).

Về giá trị văn hóa - nghệ thuật, bộ sưu tập này là biểu hiện cụ thể cho trình độ phát triển của kỹ thuật chế tác gia công đồ kim hoàn, hội tụ các yếu tố đặc trưng tiêu biểu của nghệ thuật tạo hình, yếu tố thẩm mỹ xoay quanh các nội dung tôn giáo được biểu thị trên đó.

Thông qua những hiện vật, giúp các nhà nghiên cứu tìm hiểu về nhiều góc độ khác nhau, từ đặc trưng phong cách đến nội dung tôn giáo và mối giao lưu giữa yếu tố văn hóa bản địa và văn hóa ngoại nhập trong thời kỳ văn hóa Óc Eo cũng như giai đoạn muộn của nền văn hóa này.

Có thể thấy, ở mỗi BVQG đều toát lên những giá trị văn hóa, lịch sử rất đặc biệt theo thời gian. Do đó, bảo tồn và phát huy những giá trị của các BVQG là trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền và các ngành chuyên môn.

Ông Đào Châu Nam, Trưởng phòng Sưu tầm, Truyền thông và Giáo dục - Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp cho biết: “Hiện Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp đang lưu giữ và trưng bày hàng ngàn hiện vật, trong đó có những hiện vật thuộc loại độc bản, quý hiếm.

Đặc biệt, có 5 hiện vật được công nhận là BVQG và bộ sưu tập hiện vật Văn hóa Óc Eo - Gò Tháp nhiều nhất Việt Nam. Hằng năm, Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp tiếp đón hàng ngàn lượt khách đến tham quan và có cả khách nước ngoài”.

DƯƠNG ÚT