Hướng đến hình mẫu trong phát triển du lịch sinh thái

Phát huy giá trị Làng cổ Đông Hòa Hiệp gắn với phát triển du lịch sinh thái, nông nghiệp trải nghiệm và nghỉ dưỡng ven sông Tiền được xã Cái Bè xác định là 1 trong 3 khâu đột phá quan trọng trong nhiệm kỳ 2020 - 2025. Với lợi thế sông nước miệt vườn, hệ thống nhà cổ đặc trưng cùng các làng nghề truyền thống, xã Cái Bè hướng đến hình thành mô hình du lịch đặc trưng, góp phần đưa địa phương trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. 

VỀ THĂM LÀNG CỔ

Từ trung tâm hành chính tỉnh Đồng Tháp, men theo Quốc lộ 1A đến ngã ba Cái Bè, rồi rẽ vào tỉnh lộ 875 khoảng 6 km, chúng tôi tìm về Làng cổ Đông Hòa Hiệp trong những ngày đầu tháng 10. Nhiều ngôi nhà cổ ở đây được xây cất bằng các loại gỗ quý, mái lợp ngói, cao và rộng theo kiến trúc phương Đông lẫn phương Tây.

Ẩn mình bên dòng sông và những vườn cây ăn trái thoáng mát, các ngôi nhà cổ đã góp phần tạo nên diện mạo kiến trúc và cảnh quan nổi bật của làng so với các địa phương khác từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX.

Kiến trúc độc đáo của ngôi nhà cổ Ông Xoát hơn 200 năm tuổi.

Trải qua thời gian dài và nhiều biến cố của chiến tranh, những ngôi nhà nơi đây vẫn giữ được giá trị kiến trúc truyền thống của người Việt, thể hiện bàn tay tài hoa và sự trân trọng di sản của bao thế hệ cư dân. Ngôi nhà cổ đầu tiên chúng tôi ghé thăm là nhà của gia đình ông Phan Văn Đức. 

Nhà cổ Ba Đức nằm trên khuôn viên rộng hơn 2 ha, là một trong những ngôi nhà lâu đời nhất tại Làng cổ Đông Hòa Hiệp. Ngôi nhà mang phong cách kiến trúc phương Tây với cột trụ tròn, mái vòm cong, điêu khắc hoa văn tinh xảo; bên trong là không gian kiến trúc dân gian Nam bộ xưa, gần gũi và trang nhã. 

Ngôi nhà lưu giữ nhiều cổ vật quý hiếm, trong đó có bản “Sắc phong thần” do Vua Tự Đức ban vào khoảng thời gian từ năm 1848 - 1860. Năm 2021, UBND tỉnh Tiền Giang công nhận điểm du lịch Nhà cổ Ba Đức đạt chuẩn OCOP 4 sao.

Rời nhà cổ Ba Đức, chúng tôi tiếp tục ghé thăm nhà cổ ông Lê Quang Xoát. Tại đây, chúng tôi cảm nhận rõ vẻ đẹp kiến trúc nghệ thuật độc đáo, kiểu nhà rường của Huế nhưng mang đậm sắc thái Nam bộ, vừa cổ kính, vừa gần gũi và hài hòa với không gian miệt vườn sông nước. Ngôi nhà được khởi công xây dựng năm 1818 và hoàn thành vào năm 1821.

Một trong những vật dụng được chú ý nhất trong nhà là bộ ván ngựa đôi bằng đá cẩm thạch rất đặc biệt: Mát vào mùa hè, ấm vào mùa đông. Nhiều người sành đồ cổ đã ngỏ ý mua lại, nhưng gia chủ không bán vì xem đây là vật quý của dòng họ. 

Theo bà Đoàn Thị Trí, chủ nhân hiện nay của nhà cổ Ông Xoát, từ khi tiếp quản căn nhà, hằng năm, gia đình đều phun thuốc diệt mối mọt để bảo vệ khung gỗ. Trong thời gian tới, gia đình sẽ cải tạo khuôn viên, trồng thêm cây trái và hoa tươi, tạo cụm tiểu cảnh phục vụ du lịch, để những giá trị của nhà cổ Ông Xoát được nhiều người biết đến.

Theo đánh giá của UBND xã Cái Bè, hiện nay, Làng cổ Đông Hòa Hiệp có 7 ngôi nhà cổ được xây dựng cách nay từ 150 - 220 năm và 29 ngôi nhà được xây dựng cách nay từ 80 - 100 năm. Dù trải qua hơn 100 năm và chịu nhiều biến cố của chiến tranh, những ngôi nhà cổ nơi đây vẫn còn vẹn nguyên nét kiến trúc độc đáo của người Việt xưa. Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng Làng cổ Đông Hòa Hiệp là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, ghi nhận giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc của vùng đất Cái Bè.

PHÁT HUY GIÁ TRỊ

Phó Chủ tịch UBND xã Cái Bè Nguyễn Thanh Tuấn cho biết: “Làng cổ Đông Hòa Hiệp thu hút đông đảo du khách đến khám phá vẻ đẹp kiến trúc và hoa văn cổ xưa của vùng đất Nam bộ, thể hiện qua những bức hoành phi, liễn gỗ, kèo cột được chạm khắc tinh xảo, mang đậm nét văn hóa nhà vườn với niên đại hơn 100 năm. 

Các ngôi nhà cổ nằm đan xen giữa những vườn cây ăn trái sum suê, tạo nên khung cảnh dân dã nhưng đầy thơ mộng. Ước tính trung bình mỗi năm, làng cổ đón khoảng 100.000 lượt khách tham quan, trong đó hơn 75% là khách quốc tế”.

Kiến trúc bên trong nhà cổ Ông Xoát.

Đông Hòa Hiệp là 1 trong 3 làng cổ của Việt Nam được Tổng cục Du lịch Việt Nam và Tổ chức Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) chọn đầu tư phát triển mô hình du lịch nông thôn. Với lợi thế sẵn có cùng sự hỗ trợ của JICA, du lịch cộng đồng tại đây ngày càng khởi sắc, trở thành điểm nhấn đặc trưng của xã Cái Bè.

Từ năm 2011, được sự tài trợ của JICA và Trường Đại học Nữ Chiêu Hòa (Nhật Bản), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tiền Giang phối hợp với UBND huyện Cái Bè triển khai Dự án “Phát huy vai trò hỗ trợ cộng đồng trong phát triển du lịch bền vững thông qua du lịch di sản” tại xã Đông Hòa Hiệp. 

Trong khuôn khổ dự án, nhiều lớp tập huấn được tổ chức nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về phát triển du lịch gắn với bảo tồn di sản văn hóa. Các cuộc thi “Hàng rào hoa kiểng đẹp” cũng được phát động để tôn tạo cảnh quan, góp phần làm xanh, sạch, đẹp không gian làng cổ. Đồng thời, dự án còn phát hành sách ảnh, bản đồ nhằm quảng bá hình ảnh Đông Hòa Hiệp đến du khách trong và ngoài nước.

Song song đó, nhiều hạng mục hạ tầng nhỏ phục vụ du lịch được đầu tư như: Mở rộng tuyến đường tham quan, xây dựng cầu đi bộ, nhà nghỉ mát, hệ thống đèn chiếu sáng, bến tàu du lịch... Những công trình này góp phần hình thành diện mạo mới cho Làng cổ Đông Hòa Hiệp, một điểm đến hấp dẫn, nơi du khách có thể tham quan, trải nghiệm và nghỉ đêm trong không gian nhà cổ.

Năm 2013, Lễ hội Văn hóa - Du lịch Làng cổ Đông Hòa Hiệp lần thứ I được tổ chức, mở ra hoạt động thường niên 2 năm/lần. Đến cuối tháng 11-2023, Lễ hội lần thứ V diễn ra trong 2 ngày với nhiều chương trình văn hóa - nghệ thuật phong phú. Các hoạt động chính gồm: Phiên chợ quê, Hội thi làm bánh dân gian, Trưng bày sản phẩm OCOP, Hội thi chưng mâm ngũ quả, thả đèn hoa đăng, biểu diễn múa lân sư rồng, tái hiện nghi thức cúng đình, giao lưu đờn ca tài tử và nhiều trò chơi dân gian như: Kéo co, nhảy bao bố, đập heo đất…

Theo UBND xã Cái Bè, những năm qua, Làng cổ Đông Hòa Hiệp luôn là một trong những điểm đến thu hút lượng lớn du khách, đặc biệt là khách quốc tế. Trong thời gian tới, để phát huy hiệu quả hơn nữa tiềm năng và lợi thế của làng cổ, ngoài sự nỗ lực của người dân, địa phương rất cần sự quan tâm hỗ trợ của tỉnh và Trung ương, nhất là về kinh phí đầu tư hạ tầng, bến bãi, đường giao thông phục vụ du khách, cũng như công tác trùng tu, bảo tồn kiến trúc cổ.

V. PHƯƠNG