Giáo dục âm nhạc: "Hệ miễn dịch" chống lệch chuẩn thẩm mỹ

Sáng 13-11, trong tọa đàm “Vai trò trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc tại TPHCM” (do Hội Âm nhạc TPHCM tổ chức), nhiều đại biểu đã lên tiếng cảnh báo về thực trạng nhiều nhạc sĩ - ca sĩ trẻ đang có xu hướng “quên” trách nhiệm của mình với xã hội, đặc biệt là với chính những khán giả trẻ.

Ảnh hưởng không nhỏ đến thế hệ trẻ

Tại hội thảo, các đại biểu đã nhắc lại một thực tế, lệch chuẩn trong văn hóa, nhất là với âm nhạc không phải là vấn đề mới. Khi Việt Nam bước vào nền kinh tế thị trường thì đồng thời nhạc thị trường cũng xuất hiện. Đến giai đoạn internet vào Việt Nam và bùng nổ, bên cạnh nhiều điều tích cực, có không ít những vấn đề tiêu cực mà điển hình là vấn nạn nhiễu loạn âm nhạc trên không gian mạng.

Dù đã có nhiều bài viết, nghiên cứu, nhiều bài lý luận, phê bình phản ánh vấn đề này, nhưng những vi phạm về thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa Việt Nam trong âm nhạc vẫn thường xảy ra và tác động không nhỏ đến quan điểm, nhận thức, tư duy thẩm mỹ… của giới trẻ.

Trong bối cảnh đó, công tác giáo dục nghệ thuật nói chung và giáo dục âm nhạc nói riêng đóng vai trò quan trọng trong tiến trình phát triển toàn diện của trẻ em, thanh thiếu niên.

“Thông qua âm nhạc, trẻ học được cách thể hiện cảm xúc, rèn luyện trí nhớ, phát triển ngôn ngữ và khả năng tư duy sáng tạo. Đặc biệt, âm nhạc còn giúp trẻ hình thành thế giới quan lành mạnh, biết phân biệt đẹp - xấu, thiện - ác, từ đó góp phần xây dựng hệ giá trị sống tích cực. Vì thế, nếu nghe phải những sản phẩm âm nhạc “lệch chuẩn” sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng đến sự phát triển tâm sinh lý của trẻ như: dễ bị kích động, sống thu mình, bị “người lớn hóa”, tâm lý bất ổn… ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý và thể chất toàn diện”, PGS-TS - nhạc sĩ Phan Quốc Anh, giảng viên Trường Đại học Văn hóa TPHCM, cho biết.

Tác phẩm nhạc truyền thống cách mạng luôn nhận được sự yêu thích của khán giả nhiều thế hệ

Cùng chung nhận định về vai trò của âm nhạc trong việc định hình đời sống văn hóa tinh thần của con người, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung khẳng định: “Một bài hát viết về cha mẹ sẽ gợi nên tình cảm đẹp về gia đình, thời thơ ấu, tình mẫu tử, tình phụ tử, giúp con người ý thức quan tâm đến người thân hơn. Một bài hát về quê hương đất nước sẽ khơi dậy lòng tự hào dân tộc, lòng yêu nước, khuyến khích sự nỗ lực làm việc để đóng góp và xây dựng, cống hiến cho đất nước. Còn những bài hát có nội dung lệch lạc, bạo lực, đồi trụy... sẽ đưa người nghe theo hướng tiêu cực, cổ vũ lối sống buông thả, dễ dẫn đến xúc phạm danh dự nhân phẩm người khác, làm tổn hại bản thân, coi thường các quy chuẩn đạo đức xã hội, thậm chí vi phạm pháp luật”.

Đồng bộ nhiều giải pháp

Để giải quyết những lệch lạc trong đời sống âm nhạc hiện nay, từ lĩnh vực sáng tác, biểu diễn đến đào tạo, cần có những giải pháp cụ thể, đồng bộ. TS - đạo diễn, NSƯT Huỳnh Công Duẩn đề xuất: “Bộ VH-TT-DL cần hoàn thành Luật về Nghệ thuật biểu diễn với những quy định rõ ràng, cụ thể về ca từ, trang phục, thế nào là vi phạm thuần phong mỹ tục, thế nào là ca từ dung tục, nhất là về nói lái, nói nhại, ẩn ý... làm cho người nghe hiểu nhầm. Đặc biệt, đã đến lúc chúng ta phải sử dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) để việc kiểm tra, hậu kiểm các sản phẩm âm nhạc trên môi trường số được thuận lợi, nhanh chóng. Tránh tình trạng sản phẩm lệch chuẩn phổ biến rộng, gây hậu quả nghiêm trọng mới được phát hiện”.

Song song với các biện pháp xử lý vi phạm, nhiều đại biểu cũng cho rằng đó mới chỉ là xử lý “phần ngọn”, để thực sự có một môi trường âm nhạc lành mạnh, phát triển, cần có sự khuyến khích, tài trợ các sáng tác, sản phẩm âm nhạc có chất lượng. Đặc biệt, cần tăng cường công tác giáo dục nghệ thuật trong trường học, trong đó có âm nhạc.

Chẳng hạn tăng cường các giờ học dân ca, âm nhạc truyền thống… từ đó giúp các em cảm nhận được cái hay, cái đẹp của nghệ thuật, tự xây dựng cho mình một “hệ miễn dịch” với những sản phẩm âm nhạc vi phạm thuần phong mỹ tục, ca từ không chuẩn mực.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung chia sẻ thêm: “Đối với nhạc sĩ, việc tham gia hoạt động của các chi hội, đoàn thể, tổ chức liên quan đến ngành nghề của mình là rất cần thiết. Bởi ở đó, nghệ sĩ có dịp được gặp gỡ các thế hệ đi trước, giao lưu với các bạn đồng nghiệp, từ đó nâng cao ý thức sáng tác, trách nhiệm xã hội của mình”. 

Nguồn: sggp.org.vn