Cá linh - "lộc trời" mùa nước nổi

Sau khi thu hoạch vụ lúa hè thu, nhiều cánh đồng ở miền Tây lại “chuyển mình”, không còn cảnh khô cằn, mà thay vào đó là mùa nước nổi từ thượng nguồn cuồn cuộn đổ về, mang theo “lộc trời” ban tặng cho cư dân miệt sông nước. Trong các loại sản vật mùa nước nổi mang lại, loại cá mà nhiều người ở vùng đất Chín Rồng trông chờ nhất chính là cá linh.

“LINH HỒN” MÙA NƯỚC NỔI

Cá linh nhỏ nhắn, thân mình trơn láng, ánh bạc, bơi tung tăng thành từng đàn lớn, mang theo cả “mùa vui” và nguồn sinh kế cho bao gia đình vùng hạ lưu sông Mê Kông. Đối với người dân vùng đầu nguồn biên giới các tỉnh như: Đồng Tháp, An Giang, Tây Ninh, mùa nước nổi về kéo theo nguồn lợi thủy sản đa dạng, phong phú. Thế nhưng, thứ được bà con trông chờ hơn cả vẫn là cá linh - đặc sản chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi ở miền Tây.

Nhộn nhịp mua bán cá linh mùa nước nổi ở vùng biên giới Thường Phước.

Người ta trông chờ cá linh không chỉ là ký ức về một món ăn dân dã, mà còn là nhịp sống rộn ràng, những buổi sáng sớm còn mù sương, tiếng gọi í ới của ngư dân rủ nhau đi đổ dớn, giăng lưới, tiếng xúc cá rôm rả, náo nhiệt trên cánh đồng nước nổi.

Người miền Tây thường ví von cá linh là “lộc trời”, bởi ngoài việc cung cấp thực phẩm tươi ngon, nguồn lợi kinh tế từ việc đánh bắt cá, còn giúp người dân có thêm thu nhập để trang trải cuộc sống. Vì thế, cá linh không chỉ là nguồn lợi kinh tế đơn thuần, mà còn là một phần không thể tách rời của văn hóa, nhịp sống của người dân vùng châu thổ Cửu Long.

Cá linh được chế biến thành những món ăn hấp dẫn, thơm ngon.

Trời vừa hừng sáng, chúng tôi cùng ngư dân Nguyễn Văn Hải (xã Thường Phước) trên chiếc xuồng ba lá len lỏi trên cánh đồng nước nổi để đổ dớn cá linh. Ông vừa bơi xuồng, vừa chỉ tay về cánh đồng ngập nước ấp Giồng Bàng cho biết: “Khi cánh đồng bắt đầu ngập nước, cũng là lúc người dân nơi đây rộn ràng bước vào mùa đánh bắt cá linh. Cá linh thường đi theo đàn lớn, men theo các bờ ruộng, kinh rạch ngập nước để tìm thức ăn và sinh trưởng. Người dân thường đặt dớn, kéo lưới, giăng lưới ở những điểm cá đi qua”.

Ở khu vực biên giới, trên cánh đồng mùa nước vào sáng sớm, đông đảo ngư dân bơi xuồng nhẹ nhàng theo dòng nước, đổ từng dớn để thu hoạch mẻ cá đầu tiên của ngày mới. Cá linh xuất hiện nhiều nhất vào khoảng tháng 8 - 9 âm lịch, thời điểm này, cá linh đã lớn hơn một chút, thịt chắc và ngon ngọt nhất.

Chúng tôi ghé sát chiếc xuồng đang lênh đênh giữa cánh đồng mênh mông nước, nơi vợ chồng ngư dân Lê Văn Sơn (xã Thường Phước) đang đổ dớn cá linh. Ông Sơn tâm sự: “Vì gia đình không có đất sản xuất, hằng năm, tôi mong con nước về sớm để mưu sinh, kiếm sống”.

Năm nay, vợ chồng ông Sơn có niềm vui đến sớm vì con nước đã tràn đồng, từ rằm tháng 6 âm lịch là đã có đợt cá linh đầu mùa. “Mùa nước nổi năm nay không những về sớm, mà còn cao hơn năm ngoái. Con nước về tạo điều kiện thuận lợi cho cá linh sinh trưởng và phát triển, nên bà con biên giới đánh bắt cá linh được thuận lợi và được nhiều cá hơn” - ông Sơn cười phấn khởi cho biết và nhanh tay xúc từng vợt cá linh bán cho thương lái. 

KÝ ỨC MÓN QUÊ

Trời vừa tờ mờ sáng, chúng tôi có mặt tại chợ cá đồng Thường Phước (xã Thường Phước), nơi tiếp giáp với biên giới Campuchia, khung cảnh mua bán cá linh vô cùng tấp nập. Tiếng mời chào, tiếng mặc cả của thương lái hòa cùng tiếng mái chèo khua nước nhẹ nhàng của ngư dân, tạo nên một “bản nhạc” mùa nước nhộn nhịp.

Cá linh được chế biến thành những món ăn hấp dẫn, thơm ngon.

Cá linh tươi rói, nhảy tanh tách trong thau là mặt hàng được “săn đón” nhiều nhất, gần như được bán chạy nhất. Các thương lái tranh thủ mua về để kịp vận chuyển đi các chợ lớn, hay cung cấp cho các nhà hàng, quán ăn phục vụ du khách thập phương.

Sự nhộn nhịp nơi chợ cá không chỉ là giao thương, mà còn là sự khẳng định về giá trị của cá linh, về sự trù phú và hào sảng của thiên nhiên dành cho vùng châu thổ Cửu Long. Cá linh không chỉ là nguồn lợi kinh tế, mà còn là biểu tượng ẩm thực của miền Tây mùa nước nổi, gắn liền với ký ức tuổi thơ của biết bao thế hệ.

Chúng tôi từng lớn lên bên ruộng đồng mùa nước nổi, nên không thể nào quên những buổi “đội mưa” giăng lưới cùng cha mẹ, kéo từng mẻ cá tươi rói, rồi hò reo mừng rỡ. Mùi thơm của cá, của rau đồng, của bông điên điển hòa quyện tạo nên một không gian đầm ấm, nơi người thân tụ họp bên mâm cơm gia đình.

Người “sành ăn” ở miền Tây thường chọn cá linh để chế biến thành nhiều món ăn đa dạng, mỗi món mang một hương vị đặc trưng “ăn cho đã thèm”. Cá linh nhỏ như đầu đũa, xương mềm, đem kho lạt hoặc chiên bột rất ngon. Vị béo béo của cá, ăn cùng cơm nóng là một trải nghiệm khó quên.

Cá linh to hơn chút xíu, thường được mẹ nấu canh chua với bông điên điển hoặc bông súng. Vị chua thanh của trái me hay trái dứa, vị ngọt của cá, mùi thơm dịu của bông điên điển hòa quyện tạo nên một “tuyệt phẩm” ẩm thực nhà quê. Gần cuối mùa, cá linh trưởng thành, thịt vẫn ngọt nhưng xương hơi nhiều, làm món chiên giòn là lý tưởng. Cá chiên giòn rụm, chấm với nước mắm me chua ngọt, cuốn cùng rau sống, ăn mãi không chán.

Khi con nước “trở mình” là người dân miền Tây tìm mua cá linh về chế biến món ăn, bởi tâm lý “chưa ăn cá linh thì chưa tới mùa nước nổi”. Có những người mẹ ở quê nhà, tìm mua cho bằng được cá linh gửi cho con đang làm việc nơi xa để được thưởng thức món ăn quê nhà.

Trong chuyến công tác tại xã biên giới, chúng tôi được Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Thường Phước Lê Hùng Dũng chiêu đãi món lá linh đầu mùa và vui vẻ giới thiệu: “Đầu mùa nước nổi, cá linh còn nhỏ, ăn thơm ngon nhất, giá có khi lên tới 300.000 đồng/kg vì là cá thiên nhiên”.

Giữa khung cảnh mênh mông của đồng nước, khi những cơn gió nhẹ từ đồng xa thổi tới, kèm cái se lạnh của những cơn mưa, mọi người cùng nhau ngồi bên mâm cơm với nồi cá linh kho lạt, ăn cùng bông điên điển, bông súng là một cảm giác rất khó tả. Nếu ai đã từng một lần thưởng thức, chắc chắn sẽ không thể nào quên món ăn quê nhà này. 

Bất chợt, một sớm đi chợ, thấy cá linh tươi rói, còn nhảy tanh tách trong thau là biết mùa cá linh đã về, làm cho nhiều người lại bồi hồi nhớ về một thời “trên cơm, dưới cá” mà mùa nước nổi hào phóng mang lại cho vùng châu thổ Cửu Long.

DƯƠNG ÚT