Đòn bẩy phát triển bền vững

Những năm qua, thực hiện tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, tỉnh Đồng Tháp chú trọng vào việc xây dựng và phát triển chuỗi giá trị cho các sản phẩm nông nghiệp chủ lực. Với cách tiếp cận đồng bộ, sáng tạo và linh hoạt, ngành nông nghiệp tỉnh đang từng bước hình thành hệ sinh thái sản xuất nông nghiệp xanh, hiện đại, có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường trong và ngoài nước.

KHƠI DẬY TIỀM NĂNG

Với vị trí địa lý thuận lợi và điều kiện tự nhiên ưu đãi, Đồng Tháp là một trong những địa phương có thế mạnh nông nghiệp nổi bật tại Đồng bằng sông Cửu Long. Nhìn nhận rõ vai trò nền tảng của sản phẩm chủ lực trong định hình chiến lược phát triển nông nghiệp, ngành Nông nghiệp tỉnh đã xác định 3 nhóm sản phẩm cốt lõi:

Lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp; trái cây đặc sản có giá trị kinh tế; thủy sản nước ngọt, trong đó nổi bật là cá tra. Đây đều là những mặt hàng có quy mô sản xuất lớn, có vùng chuyên canh ổn định, được cấp mã số vùng trồng, vùng nuôi và đã tạo dựng được thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước.

Trồng lúa chất lượng cao, phát thải thấp đang phát huy được nhiều ưu điểm và phù hợp với định hướng phát triển nền nông nghiệp hiện đại - xanh - số - tuần hoàn của tỉnh Đồng Tháp.

Song song đó, nhóm sản phẩm OCOP và làng nghề truyền thống cũng được quan tâm phát triển. Các sản phẩm như: Sen, nem Lai Vung, hủ tiếu Sa Đéc, mắm Gò Công, xoài sấy và các loại trái cây đặc trưng như thanh long Chợ Gạo, sầu riêng Ngũ Hiệp, vú sữa Lò Rèn không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa nông thôn và tạo thêm động lực cho phát triển du lịch cộng đồng.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) tỉnh, những sản phẩm này được lựa chọn vì có diện tích, sản lượng lớn, tạo sinh kế bền vững cho nông dân; đã khẳng định thương hiệu, có thị trường tiêu thụ ổn định trong và ngoài nước; đồng thời phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh mà Đồng Tháp đang hướng tới.

Những năm qua, Đồng Tháp đã có những chuyển biến tích cực trong việc xây dựng chuỗi giá trị cho từng nhóm sản phẩm. Lúa gạo được tổ chức sản xuất theo vùng lớn, áp dụng đồng bộ quy trình canh tác tiết kiệm nước và giảm phát thải, gắn với liên kết tiêu thụ ổn định qua doanh nghiệp. Đây là tiền đề quan trọng để tỉnh tham gia Đề án quốc gia về phát triển 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Với nhóm cây ăn trái, đặc biệt là các loại trái có tiềm năng xuất khẩu như: Xoài, sầu riêng, chanh dây, khóm, nhãn, tỉnh đã chủ động cấp mã số vùng trồng, chuẩn hóa quy trình canh tác theo yêu cầu thị trường quốc tế. Nhiều sản phẩm được xuất khẩu chính ngạch sang các thị trường lớn như: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu. Đồng thời, tỉnh cũng chú trọng phát triển thương hiệu và chỉ dẫn địa lý để nâng cao giá trị nông sản.

Lĩnh vực thủy sản, trong đó cá tra là chủ lực, đã được quy hoạch vùng nuôi tập trung và từng bước hình thành chuỗi khép kín từ con giống, vùng nuôi, thu hoạch, chế biến đến xuất khẩu. Đồng Tháp hiện là một trong những trung tâm sản xuất cá tra lớn của cả nước, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành hàng thủy sản trên thị trường quốc tế.

Không dừng lại ở các ngành hàng lớn, những sản phẩm làng nghề và OCOP cũng từng bước được đưa vào chuỗi giá trị thông qua việc đầu tư chế biến, nâng cao chất lượng bao bì, kết nối với hoạt động du lịch và đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. Đây được xem là hướng đi phù hợp để mở rộng không gian tiêu thụ và đa dạng hóa kênh tiếp cận thị trường.

PHÁT TRIỂN CHUỖI GIÁ TRỊ NÔNG NGHIỆP

Theo Sở NN&MT tỉnh, việc xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp tại Đồng Tháp diễn ra trong bối cảnh có nhiều thuận lợi nổi bật: Điều kiện tự nhiên phù hợp; người dân có truyền thống canh tác lâu đời; sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền; hạ tầng hợp tác xã, hội quán nông dân phát triển.

Chanh dây được thị trường trong và ngoài nước đón nhận tích cực.

Dù đạt được nhiều thành tựu, quá trình xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp ở Đồng Tháp vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn. Tình trạng liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ chưa thực sự bền vững, đặc biệt ở những ngành hàng còn phụ thuộc vào thị trường nội địa hoặc xuất khẩu tiểu ngạch. Câu chuyện “được mùa mất giá” vẫn là nỗi lo thường trực của nông dân, nhất là khi chưa có nhiều doanh nghiệp đầu tàu tham gia liên kết dài hạn.

Bên cạnh đó, năng lực chế biến sâu và bảo quản sau thu hoạch vẫn còn hạn chế. Nhiều mặt hàng nông sản vẫn được tiêu thụ ở dạng thô hoặc sơ chế đơn giản, dẫn đến giá trị gia tăng không cao và khó cạnh tranh khi bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Cùng với đó, hạ tầng logistics phục vụ nông nghiệp, đặc biệt là kho lạnh, trung tâm phân phối và vận chuyển hiện đại vẫn còn thiếu và yếu so với nhu cầu phát triển.

Để tháo gỡ và thúc đẩy chuỗi giá trị phát triển, ngành Nông nghiệp tỉnh xác định một số giải pháp trọng tâm; trong đó, chuyển đổi số đang triển khai mạnh mẽ nhằm khắc phục những điểm nghẽn trên. Trong khâu sản xuất, các mô hình canh tác thông minh được đưa vào áp dụng như tưới tiết kiệm, bón phân theo cảm biến, sử dụng máy bay không người lái để giám sát sâu bệnh và hỗ trợ quản lý mùa vụ. Một số hợp tác xã hợp tác với doanh nghiệp công nghệ đã giúp nông dân giảm số lần phun xịt thuốc, tiết kiệm chi phí và giảm phát thải ra môi trường.

Ở khâu tiêu thụ, sản phẩm chủ lực như xoài, sầu riêng, cá tra đã được gắn mã QR để truy xuất nguồn gốc, tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong và ngoài nước. Nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp đã bước đầu đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử như: Postmart, Voso… mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn.

Cá bè nước ngọt, một trong những thế mạnh của thủy sản nước ngọt Đồng Tháp.

Không dừng lại ở đó, tỉnh còn bước đầu ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc và IoT trong nuôi trồng thủy sản. Dữ liệu vùng trồng, vùng nuôi được tích hợp trên nền tảng số, tạo cơ sở cho việc theo dõi sản xuất theo thời gian thực, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và giảm thiểu rủi ro trong quá trình sản xuất.

Ngoài ra, chuyển đổi số không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, mà còn là chìa khóa để Đồng Tháp tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế về nông nghiệp xanh, sạch và phát thải thấp, xu hướng đang định hình lại các thị trường xuất khẩu lớn.

“Ngành Nông nghiệp Đồng Tháp tiếp tục xác định phát triển chuỗi giá trị là nhiệm vụ trọng tâm để nâng cao giá trị nông sản, với định hướng: Xây dựng và phát triển thương hiệu mạnh cho các sản phẩm chủ lực, gắn với tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm.

Đồng thời, tỉnh sẽ đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng chế biến, bảo quản sau thu hoạch và logistics nông sản nhằm giảm thất thoát và nâng cao giá trị gia tăng; phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác và hội quán nông dân sẽ tiếp tục được coi là nền tảng kết nối giữa nông dân với doanh nghiệp, ngân hàng và nhà khoa học; thúc đẩy ký kết hợp đồng bao tiêu dài hạn và hình thành vùng nguyên liệu tập trung”, Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Đồng Tháp Lê Hà Luân nhấn mạnh.

Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, thương mại điện tử và hoàn thiện cơ sở dữ liệu vùng sản xuất sẽ là trọng tâm trong lộ trình xây dựng nền nông nghiệp hiện đại và bền vững. Với nền tảng là các sản phẩm chủ lực có thế mạnh, cùng sự chủ động đổi mới trong tư duy quản lý và cách tiếp cận liên kết chuỗi, Đồng Tháp đang dần khẳng định vai trò là một trong những địa phương đi đầu trong xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long. 

Từ một nền nông nghiệp truyền thống, Đồng Tháp đang chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình nông nghiệp hiện đại - xanh - số - tuần hoàn. Hành trình này không chỉ mở ra cơ hội nâng cao thu nhập cho người nông dân, mà còn giúp nông sản Đồng Tháp vươn xa thị trường trong và ngoài nước.

HỮU THÔNG