Đưa việc xuất khẩu cá tra thành ngành kinh doanh có điều kiện

Hiện tại, nghề nuôi và chế biến cá tra đang gặp khó khăn, trong đó có nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Trước thông tin Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề xuất với Chính phủ hỗ trợ gói 9.000 tỷ đồng cho người nuôi và doanh nghiệp, tuy nhiên, đây chỉ là điều kiện cần trong giai đoạn này. Để giải quyết thấu đáo hơn, cần sớm đưa xuất khẩu cá tra vào ngành kinh doanh có điều kiện để tránh tình trạng bán phá giá, hướng tới lấy lại vị thế cá tra trên thị trường quốc tế.

Nghề nuôi cá tra đang gặp khó khăn

Theo báo cáo của Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản trong những tháng đầu năm giá trị xuất khẩu cá tra đạt trên 700 triệu USD, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm 2011, chiếm tỷ trọng 31,2% trong tổng giá trị xuất khẩu thủy sản cả nước. Đối với tỉnh ta, mặc dù tình hình xuất khẩu thủy sản có nhiều khó khăn nhưng sản lượng và giá trị xuất khẩu tiếp tục tăng so với cùng kỳ năm trước, đạt gần 70.000 tấn, kim nghạch xuất khẩu 193,5 triệu USD tăng 22,3%, giá trị xuất khẩu tăng 18,8%... Bên cạnh đó, một số thị trường truyền thống của các doanh nghiệp xuất khẩu trong tỉnh vẫn tiếp tục tăng trưởng như Colombia, Mỹ tăng 11,8%, Brazil tăng 5 lần...

Với những con số trên minh chứng ngành xuất khẩu cá tra đang đạt những kết quả rất đáng phấn khởi. Tuy nhiên, lại xảy ra thực trạng trái ngược, giá cá lại lao dốc mạnh, thấp hơn giá thành khoảng 3,1 USD/kg. Theo đánh giá của các chuyên gia và doanh nghiệp, đó là việc cạnh tranh không lành mạnh giữa các công ty (cả doanh nghiệp lớn và nhỏ). Minh chứng cho điều đó, là sau những kỳ hội chợ giá cá tra xuất khẩu bắt đầu sụt giảm mạnh.

Theo ông Nguyễn Văn Kịch - Tổng giám đốc Công ty Cafatex: “Nếu tình trạng bán phá giá cứ liên tục kéo dài thì các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cùng nhau chết, kéo theo cả người nông dân. Nếu trên thương trường, doanh nghiệp bất chấp tất cả để lợi về mình thì cần phải loại bỏ. Chúng ta đã có hiện trạng này từ những năm 2005-2006, khi quá nhiều doanh nghiệp xuất hiện nhưng không đủ vốn, đủ nghề cũng tham gia xuất khẩu dẫn đến chuyện tranh chấp thị trường, bán phá giá làm giá cá giảm xuống tận đáy”.

Theo thống kê của Vasep các tỉnh ĐBSCL, hiện có khoảng 136 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu cá tra. Trong đó, chỉ có 64 công ty chế biến và tới 72 công ty thương mại đã hình thành sự phân hóa mạnh trong các doanh nghiệp về khả năng cạnh tranh. Tiến sĩ Võ Hùng Dũng - Giám đốc Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam chi nhánh Cần Thơ nhận định: “Chỉ tính riêng tại Đồng Tháp đã có 20 doanh nghiệp chế biến thủy sản với tổng công suất thiết kế 429.200 tấn cá thành phẩm/năm, đạt 41,4% tỷ lệ sử dụng công suất hiện có, dẫn đến việc lãng phí quá nhiều vốn đầu tư cho nhà máy, cấu thành cho giá thành cá tra tăng cao. Với 163 doanh nghiệp xuất khẩu sẽ có trên 160 nhà đàm phán bán cá ra nước ngoài nên việc cạnh tranh phá giá là điều tất nhiên. Sẽ không có tổ chức, hiệp hội nào có thể quản lý nổi, dẫn đến giá cả giảm sút mạnh như hiện nay”. Ông Võ Hùng Dũng cũng cho biết, nên cần tái cấu trúc ngành cá trong khi việc bơm vốn chỉ là việc cắt cơn đau tạm thời...

Ngoài ra, chất lượng cá xuất khẩu cũng cần xem xét để đảm bảo cho việc xuất khẩu được thuận lợi. Theo bà Trương Thị Lệ Khanh - Giám đốc Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn, hiện tại, thị trường vẫn đang mở và người tiêu dùng Châu Âu sẵn sàng chi trả cao hơn từ 10-20% cho những sản phẩm mang tính bền vững, an toàn. Đó là một trong những cái phao để chúng ta lập lại trật tự về thị trường nước ngoài mà doanh nghiệp xuất khẩu cần có trách nhiệm nhất định.

Trước những vấn đề nóng hiện nay, đồng thời để ngành cá tra xuất khẩu mang lại những kết quả tích cực, việc lập lại trật tự về thị trường xuất khẩu, nhiều đại biểu, doanh nghiệp có chung ý tưởng đưa ngành nghề cá tra vào ngành nghề sản xuất có điều kiện. Theo ông Dương Ngọc Minh - Phó Chủ tịch hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản, các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra cần phải hội đủ những yếu tố nhất định chứng minh được năng lực tài chính, thị trường tiêu thụ, chất lượng sản phẩm... để loại trừ việc bán phá giá, giúp giá cá tra tăng giá trở lại.

Theo những chuyên gia, doanh nghiệp nếu các yếu tố về hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp và nông dân, quy hoạch vùng nuôi nhất định để tránh tình trạng cung vượt cầu cùng với việc đưa nghề cá tra vào nghề sản xuất có điều kiện... thì sự trở mình vực dậy của nghề cá là chuyện không xa.

K.D